Roze bevrijders: LHBT+ers die Nederland hebben bevrijd

Aankomende anderhalfjaar vieren en herdenken we 75 jaar bevrijding van Nederland. Hoofdzakelijk mannen uit Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en Canada vulden samen met personeel uit vele andere landen de geallieerde legers. Het beeld van deze soldaten is dat zij stuk voor stuk heteromannen waren en dat Nederland alleen is bevrijd door hetero’s. Niets is minder waar. Hoewel homoseksualiteit formeel grond was iemand af te wijzen voor de dienst, dienden er ook homo’s en lesbiennes in de bevrijdingslegers. De tijdgeest had de meeste van hen geleerd om het hoofd niet boven het maaiveld uit te steken. Zodoende zijn hun verhalen veelal onbekend gebleven.

Tekst: Maurits Huijbrechtse

Alan Turing

In het boek ‘Fighting Proud uit 2017 laat historicus Stephen Broune zien dat homoseksuelen in de twee wereldoorlogen een rol van betekenis speelden in de Britse krijgsmacht. Velen kennen bijvoorbeeld Alan Turing. Hij ontwikkelde de computer waarmee het kraken van de Enigmacode razendsnel ging. Turing wordt over een paar jaar geeerd met zijn gezicht op de Britse vijftig Pondbiljetten. De gekraakte enigmaberichten gaven de geallieerden het voordeel van voorkennis. Maar niet alleen ‘stoffige’ wiskundigen wonnen de oorlog. Oorlogen werden en worden nog altijd gewonnen door jan met de helm die zich met gevaar voor eigen leven in het strijdgewoel waagt. Naast het gevaar was het dienen in een ver en vreemd land voor veel mannen en vrouwen ook een alibi om ware gevoelens te laten spreken. Dit was niet altijd met instemming van alle partijen en strookte soms ook niet met ons moderne beeld van homoseksualiteit.

Myles Hildyard is een homoman uit de Britse upperclass die zijn sporen heeft verdiend

tijdens de bevrijding van Europa

Myles Hildyard

In Fighting Proud’ komen we ook Myles Hildyard tegen: een homoman uit de Britse upperclass die zijn sporen heeft verdiend tijdens de bevrijding van Europa. Deze maand 75 jaar geleden stormde hij als officier in de beroemde 7th Armoured Division ‘Desert Rats’ van de Nederlands-Belgische grens naar de luchtlandingstroepen bij Arnhem in een poging hen te ontzetten. Tegen de tijd dat Hildyard Nederland bereikte had hij al veel van de oorlog gezien. Zijn strijd was al begonnen in Groot-Brittannië. Tegen de tijdgeest in was hij openlijk homo. Hoofden deed hij draaien wanneer hij zijn partners meenam naar de officierskantine en zijn liefde niet onder stoelen of banken stak. Hij werd naar Kreta gestuurd om het eiland te verdedigen tegen de Duitse parachutisten. De Duitsers trokken na een verbeten strijd aan het langste eind. Myles werd krijgsgevangen genomen. Maar hij was niet de persoon om af te wachten.

Myles Hildyard in uniform,  foto Karl McDermott/SRY Archives

Zo blijkt, Myles is met een Griekse marineofficier en een Britse collega op een boot uit Duitse krijgsgevangenschap ontsnapt en via het Turkse Smyrna naar Damascus in Syrië naar Caïro in Egypte ontkomen. Dit was voor Myles niet genoeg. Hij maakte de landingen van zijn eenheid op D-day mee. In de laatste dagen van de oorlog betrokken bij de overgave van Hamburg. Voor zijn inzet is Myles Hildyard meermaals onderscheiden voor dapperheid. Na de oorlog focuste Hildyard zich op het Britse societyleven. Hij stierf in 2005, een paar maanden voordat zijn brievencollectie uit de oorlog in boekvorm werd uitgegeven.

Amerikaans leger

Niet alleen in het Britse leger streden homo’s in de voorste gelederen. Het Amerikaanse bevrijdingsleger had ook homo’s en lesbiennes in haar personeelsbestand. Met het debat over het instellen van ‘don’t ask don’t tell’ kwam er belangstelling voor het lot van homoseksuelen in de Amerikaanse krijgsmacht voordien. In 1990 verscheen Allan Bérubé’s ‘Coming Out Under Fire: The History of Gay Men and Women in World War Two’, het standaardwerk over homo’s en lesbiennes in de Amerikaanse krijgsmacht tijdens de Tweede Wereldoorlog. Bérubé baseerde zich in het boek op interviews en geschreven bronnen waardoor voor het eerst een duidelijk beeld ontstond van de ervaringen van de LHBT+-gemeenschap in het uniform van de Amerikaanse krijgsmacht. In het boek komen helaas geen concrete verwijzingen naar Amerikaanse homoseksuelen in de gelederen van de Amerikaanse divisies die een deel van het zuiden van ons land hebben bevrijd. Dat neemt niet weg dat er roze Amerikaanse bevrijders van Nederland moeten zijn geweest. Het boek geeft echter wel een goed beeld van de hindernissen die men moest overwinnen om te kunnen dienen in de krijgsmacht; en van het leven aan het front als homoseksuele man en de ervaringen van lesbische vrouwen in Amerikaanse dienst.

Er zijn verhalen bekend van contacten tussen Nederlandse jongens en Canadese soldaten

Rudi van Dantzig

In het Canadese leger diende ook leden van de gemeenschap. Canadese eenheden namen een groot deel van de bevrijding van Nederland boven de grote rivieren voor hun rekening. De bekende Nederlandse choreograaf Rudi van Dantzig beschrijft in zijn autobiografische roman hoe hij als jonge jongen zijn eigen seksualiteit voor het eerst fysiek ontdekte met een Canadese soldaat in de feestroes van de bevrijding. Het verhaal van van Dantzig staat niet op zichzelf. Er zijn meer verhalen bekend van vaak anonieme contacten tussen Nederlandse jongens en Canadese soldaten.

Emmy Broekman in uniform. Foto: Stadsarchief Amsterdam

Niet alleen in de Britse en Amerikaanse krijgsmacht vinden we leden van de LHBT+-gemeenschap. In 2019 staan we stil bij het feit dat het dit jaar 75 jaar gelden is dat de Nederlandse krijgsmacht is opengesteld voor vrouwen. Een van de vrouwen van het eerste uur was Emmy Rutten-Broekman. Net als de veel bekendere Erik Hazelhoff Roelfzema was Rutten-Broekenman een Engelandvaarder. Zij was na een gevaarvolle tocht te voet door Nederland België en Frankrijk de Pyreneeën overgetrokken. Vanuit het neutrale Spanje kon ze naar Engeland. Daar aangekomen, meldde ze zich voor de nieuw opgerichte vrouwenafdeling van de Koninklijke Landmacht, Vrouwenhulpkorps (VHK). Het VHK vervulde een ondersteunende rol door verpleegtaken en administratieve taken over te nemen. In het najaar van 1944 stak de eerste groep over naar Zeeuws-Vlaanderen. Na de oorlog trouwde Rutten-Broekman met een man. Haar laatste levensjaren sleet ze echter met de actrice Carla de Raet.

Al deze personen staan symbool voor hen die hun plicht deden terwijl hun ware identiteit in stilte gehuld bleef. Aan al die onbekend gebleven mensen is dit artikel opgedragen. Het is de schone taak van historici om deze geschiedenis uit de vergetelheid te trekken. Een dankwoord is hier ook op zijn plaats voor Stephen Bourne en Karl McDermott, beiden hebben mij geholpen met de research voor dit artikel en hebben voor afbeeldingen gezorgd. Het onderzoek voor dit artikel vond verder plaats bij het ILHIA  

Meer lezen?

  • Stephen Bourne: Fighting Proud, The Untold Story of the Gay Men Who Served in Two World Wars – I.B. Tauris (2017)
  • Myles Hildyard: It is bliss here, Letters Home 1939-45 – Bloomsbury Publishing Plc (2005)
  • Paul Jackson One of the boys, homosexuality in the military during World War II – McGill-Queen’s Press (2004)
  • Allan Bérubé: Coming Out Under Fire, The History of Gay Men and Women in World War Two – The University Of North Carolina Press (1990)
  • Rudi van Dantzig: Voor een verloren soldaat – Atlas Contact (1986)

•••

Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?

Klik hier voor meer informatie!

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.