Lefgozer

Je kunt er jaren over doen om te accepteren dat je hivpositief bent. Je kunt ook meteen aan de slag gaan en er een voorstelling over maken. Dat is althans wat de jonge Poolse theatermaker Szymon Adamczak deed

Tekst: Caspar Pisters

Het was in oktober 2017 dat Szymon Adamczak (28) positief testte op hiv. Hij maakte er een (prachtige) voorstelling over waarmee hij nog geen tien maanden later, zijn master behaalde aan DAS Theatre in Amsterdam. Het stuk, An Ongoing Song, is komende week te zien tijdens het Amsterdam Fringe Festival 2019.

Een ander doet er misschien wat langer over om zijn hiv-status publiek te maken maar voor deze theatermaker van Poolse komaf was het een vanzelfsprekende keuze. Dit was het onderwerp dat hij zou gaan onderzoeken voor zijn afstudeervoorstelling – hij zegt het op een toon alsof hij zich er eigenlijk iets te makkelijk vanaf heeft gemaakt.

In An Ongoing Song, gebaseerd op een brief die hij schreef tien dagen na zijn diagnose, onderzoekt Szymon zijn relatie met het virus: wie is die indringer in mijn lijf, en wat betekent deze nieuwe metgezel in mijn leven?

Szymon: “Ik dacht: jij bent mijn virus maar ik voel helemaal niets. Waar is mijn drama? Wat is mijn verhaal? Wat betekent het om undetectable te zijn? Mijn kennis over hiv was cultureel: in het theater in de voorstelling in Angels in America had ik iemand zien overlijden aan aids. In Polen kende ik zo goed als niemand die leefde met hiv. Mensen weten niet dat ze hivpositief zijn, en als ze het wel weten praten ze er niet over. ”

“Met hiv komt ook een verwantschap met andere mensen die ermee leven. Dat is iets moois”

Wat was de reden dat je er een voorstelling over maakte?

“Ik zag onlangs de film 120 BPM die zich afspeelt begin jaren negentig. Prachtig dat dit type werk wordt gemaakt maar het bezorgde me ook een ongemakkelijk gevoel: het gaat over wat hiv toen was, niet over de werkelijkheid van vandaag. Het verhaal van nu moet ook verteld worden. Doordat ik het onderwerp ben gaan onderzoeken heb ik de meest fantastische mensen ontmoet. Personen waarvan ik nooit had verwacht dat ik ze met zou ontmoeten en die ik heb ontmoet dankzij hiv. Met hiv komt ook een verwantschap aan de geschiedenis ervan en met de mensen die ermee leven. En dat is iets moois.”

Was het een schok voor je dat je positief testte?

“Tot op zekere hoogte maar ik had risico’s genomen in de periode voordat ik me liet testen. Gecalculeerde risico’s maar ik was realistisch over de mogelijke testuitslag: misschien heb ik geluk gehad, misschien ook niet. Waar ik me zorgen over maakte was mijn vriend. Ik kende hem een paar maanden en het begon net serieus te worden. We hadden een riskant moment gehad vlak voor mijn diagnose. Hij testte gelukkig negatief.”

Je familie uit Polen kwamen ook naar je voorstelling. Wisten zij al dat je positief bent?

“Mijn tweelingzus heb ik het vrij snel na de diagnose verteld. De periode waarin dit speelde was sowieso een lastige fase. Ik was gestopt met mijn baan. Ik had geen beurs en eigenlijk alleen een beetje spaargeld dus het was de vraag of ik mijn opleiding in Amsterdam kon afmaken. Vervolgens kom ik er ook nog eens achter dat ik hiv heb. Ik belde mijn vader en zei hem dat ik hem waarschijnlijk zou gaan vragen om me financieel te ondersteunen omdat ik geld nodig had voor een verzekering. Natuurlijk wilde hij weten waarvoor ik die verzekering nodig had.”

Hoe reageerde hij?

“Tot mijn grote verrassing was hij volledig op de hoogte van het gegeven dat hiv een beheersbare aandoening is. In Polen is hiv niet een onderwerp dat veel wordt besproken en mijn vader is automonteur, het is niet zo dat hij meedraait in de meest vooruitstrevende kringen. Dus dat was onverwacht. Maar hij maakte een vervelende opmerking. Ik had vier jaar lang een relatie gehad met een jongen, dat was net sinds een klein jaar voorbij. Als ik bij mijn ex was gebleven dan was dit niet gebeurd, verweet hij me. Later bood hij daarvoor zijn excuses aan. Mijn moeder heb ik het nog niet verteld, dat ligt iets ingewikkelder om redenen die persoonlijk zijn voor haar situatie, niet omdat ik denk dat ze mij zou afwijzen.”

“Mijn vader, een Poolse automonteur, was tot mijn grote verrassing volledig op de hoogte dat hiv een beheersbare aandoening is”

Hoe was het om deze voorstelling op te voeren in bijzijn van je familie?

“Het bezorgde me niet per se extra stress. Mijn vader is naar al mijn voorstellingen komen kijken. Hij heeft niet veel met kunst en theater, zijn aanwezigheid is zijn manier om mij te laten zien dat hij mijn keuze voor dit vak respecteert. Het is geloof ik een soort van geruststellend dat er aan het eind van een voorstelling applaus is, en soms ook tranen – blijkbaar wordt het het publiek geraakt door wat zijn zoon maakt. (lacht) In Polen is theater groot en voor iedereen, in Nederland is het meer voor een inner circle, het publiek bekijkt je werk met een bepaalde voorkennis. Bij het maken van mijn voorstellingen, ook deze, hou ik steeds mijn vader in gedachte als iemand waarvoor ik dit ook maak: hoe komt dit bij hem over?”

Er zit een moment in de voorstelling waarop je de keuze krijgt tussen acht miljoen dollar of geen hiv meer hebben. Je kiest voor het laatste. Zou je dat in werkelijkheid ook doen?

“Nee, het bedrag loopt op en ik zou waarschijnlijk al ja gezegd hebben tegen de één miljoen dollar die me eerder wordt geboden. Het was een theatrale keuze.”

Het is één van de weinige momenten dat in het stuk expliciet wordt gemaakt waarover het gaat.

“Ik wilde het verhaal niet te letterlijk maken. Het is goed mogelijk dat mensen die het stuk zien in zijn geheel niet doorhebben dat het gaat over mijn kennismaking met het virus. Ik vind het interessant om te zien wat mensen eruit halen. Wat ik er zelf uit heb gehaald is dat ik er nu in volledige openheid over kan en wil spreken. Ik woon in Amsterdam in dit tijdperk, de meest veilige omgeving denkbaar om hivpositief te zijn. Als ik het lef niet heb om mijn verhaal te vertellen, wie dan wel? Ik ben bevoorrecht, mijn voorstelling gaat ook over dankbaar zijn en teruggeven.”

“De queer community in Polen eist momenteel haar rechten op als nooit tevoren”

Je gaat het stuk binnenkort ook opvoeren in Polen. Wat betekent dat voor je?

“Een paar weken geleden nog maar gebruikte de Poolse aartsbisschop Jedraszewski letterlijk de term regenboogbacteriën om de Poolse LHBTI-community te beschrijven. De populistische regering van Polen trekt met de kerk op tegen queers, die momenteel hun rechten opeisen als nooit tevoren. De verkiezingen komen eraan en de regering speelt op cynische wijze de haatkaart. Voorheen waren migranten de vijand, nu zijn wij het. De situatie escaleerde met gewelddadige incidenten tijdens de Equality March in Bialystok. Ik ben de eerste persoon in het Poolse artistieke veld om open en direct de ervaringen van een hivpositief persoon te bespreken. Mijn werk is verre van sensationeel maar in het huidige momentum kan het opgevat worden als moedig door sommigen, en tegen me gebruikt worden door anderen. Ik werd hivpositief in Nederland. Het emotioneert en motiveert me om deze voorstelling beschikbaar te maken voor een publiek en mensen die hetzelfde doormaken in mijn moedertaal.”

An Ongoing Song is op 10, 12, 13 &15 september te zien in theater Perdu tijdens Amsterdam Fringe Festival 2019. Tickets: amsterdamfringefestival.nl/en/programma/an-ongoing-song/

Fotografie: The Dutch Photographer (Arjan Spannenburg)

Dit artikel werd eerder in aangepaste vorm gepubliceerd in Hello Gorgeous

 

 

 

 

•••

Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?

Klik hier voor meer informatie!

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.