Buurman Yoeb

Het was negentienvijfenzeventig. Ik was zes jaar oud en verhuisde van de centrumrand van Breda naar een nieuwbouwwijk in het oosten van de stad.

Ik kwam in dezelfde straat te wonen als buurman Yoeb. Wij woonden op nummer honderdtachtig. Buurman Yoeb en zijn vrouw Marie woonden op nummer honderdzesenzeventig. Ze waren wat ouder dan mijn ouders en zij hadden net als mijn ouders ook vier kinderen, maar die waren al adolescenten en volwassen toen ik met mijn familie in dezelfde straat kwam wonen.

Yoeb heette Osesek met zijn achternaam en was Pool. Als achttienjarig ventje had hij stad Breda van de Duitse bezetters bevrijd. Op zes juni negentienvierenveertig landde de Eerste Poolse pantserdivisie, onder commando van generaal Maczek (in Breda is er nog steeds de ‘Generaal Maczekstraat’) tijdens de geallieerde invasie in Normandië en het waren de Polen die, met steun van Canadese divisies, de Duitse bezetter uit Breda en omgeving verdreven. Officieel werd Breda op negenentwintig oktober negentienvierenveertig bevrijd.

Het was negentienvijfenzeventig. Dertig jaar na de nationale bevrijding. Op de nieuwe basisschool (en thuis van moeder) leerde ik het Poolse volkslied. Fonetisch en zonder een idee te hebben van de betekenis van de West-Slavische woorden, stond ik op de avond van de vierde mei blakend van trots met een groep leerlingen van diverse Bredase scholen uit volle borst het Poolse volkslied te zingen bij het Poolse Monument aan de rand van de binnenstad van Breda. Vlakbij de Generaal Maczekstraat.

Netsje Polska

Netsje Znjewa

Poekie meej

Ze sneej meej

Ja. Voor Bredanaars staat Polen gelijk aan vrijheid.

Af en toe vroeg buurman Yoeb mij het Poolse volkslied te zingen. Dat deed ik graag voor hem. Terwijl ik zong, zag ik zijn ogen schitteren en lachte hij tot de tranen over zijn wangen rolden. Na afloop stopte hij me dan wat lekkers toe en gaf me een aai over de bol. De meeste kinderen uit mijn straat noemden de familie Osesek kortweg “De Polen.”

‘Weet je waar je je heel goed kunt verstoppen? Achter de grote spar in de voortuin van De Polen.’

Nu is het land Polen al langere tijd het zorgenkindje van Europa. Sinds de extreem-conservatieve regeringspartij Recht en Gerechtigheid (PiS) met absolute meerderheid de parlementsverkiezingen van tweeduizend vijftien won, zijn (grove) schendingen van de rechtsstaat sterk toegenomen en maakt Brussel zich ernstig zorgen over de toekomst van begrippen als vrijheid, gelijkheid en democratische grondbeginselen in Polen.

En niet alleen wordt de Poolse rechtsstaat steeds verder uitgehold, ook mensenrechten moeten het in Polen steeds vaker ontgelden.

Een week of twee geleden kwam vriend Paul met een oproep op Facebook om een petitie van allout.org te ondertekenen. Het betrof een petitie gericht aan Jean-Claude Juncker en Ursula von der Leyen over de snel verslechterende situatie voor LHBT+ers in Polen.

Paul schreef: “Breda, mijn geboortestad in West-Brabant, werd in 1944 bevrijd door het Poolse leger. Nu wordt het recht op wie we mogen zijn in Polen bedreigd. Ik voelde de noodzaak deze petitie te ondertekenen.”

Inderdaad. Diverse Poolse PiS-politici – vaak met behulp van de oerconservatieve Pools-katholieke kerk – hebben de Poolse LHBT+gemeenschap uitgeroepen tot “vijand van de staat”; deelnemers aan de Pridewalk in Bialystok afgelopen juli werden met stenen en flessen bekogeld en sinds enkele weken hebben inmiddels dertig Poolse gemeentes zich uitgeroepen tot “LHBT-vrije zone”, daarbij geholpen door kranten die stickers met dezelfde boodschap uitdeelden. Plaatjes van regenboogvlaggen met een groot kruis erdoorheen zijn op veel plekken in Polen inmiddels redelijk gangbaar en acceptabel geworden.

Anti-LHBT+sentimenten kloppen – wederom – aan de poorten van Europa en mocht Brussel niets kunnen (of willen) uitrichten tegen deze steeds hoger wordende antiregenbooggolven, dan wordt het wellicht tijd om met een Nederlands roze leger Polen te gaan bevrijden.

Met een cavalerie van handkussen, een artillerie van omhelzingen en een infanterie van regenboogvlaggen bevrijden we het land van alle naargeestige, kleingeestige, middeleeuwse, mensonterende en hatelijke sentimenten en zullen vanaf het moment van bevrijding Poolse jongeren elk jaar uit volle borst het Nederlandse volkslied zingen.

Tot het zover is, zal ik het Poolse volkslied maar niet meer zingen.

En draait buurman Yoeb zich om in zijn Poolse graf.

Teken hier de petitie van All Out en toon je solidariteit aan de Poolse LHBT+ ers. 

---

Het verleden
is altijd tegenwoordig.

Wie kan over tirannie schrijven
in de voltooid verleden tijd?
Tirannie had bestaan.

Wie kan over tirannie schrijven
zonder te denken aan vrijheidsstrijd?
Tirannie bestaat.

Vrijheid komt.
En vrijheid gaat.

–

Ik heb de vrijheid lief
als mijn geliefde.

Menszijn is geen keuze.
Net zomin als vredelievendheid,

net zomin als voor vrijheid
moeten strijden,

net zomin als de vrede
moeten bewaren.

Hier.
Of daar.

Want alleen na strijd
werd tirannie voltooid verleden feit.

Alleen na de belofte van
Ik zal handhaven

wordt broze vrede
vrijheid.

Als dat alles
ons lief is,

als we bij de volgende bocht in ons bestaan nog mens willen heten,

zullen we geen enkele strijd
tegen tirannie mogen vergeten.

Hier
noch daar.

Gevallene
noch veteraan.

–

Het verleden
is altijd tegenwoordig.

---

Rick van der Made