90 jaar homohoreca langs de Amstel in kaart gebracht

Dit jaar is het 90 jaar geleden dat het eerste homocafé aan de Amstel in Amsterdam opende. Dit stuk straat groeide uit tot een van de populairste homo-uitgaansgebieden van de stad, waar een hele reeks bekende en minder bekende bars en clubs elkaar opvolgden. Al deze zaken zijn nu voor het eerst, letterlijk, in kaart gebracht.

Tekst: Peter Koop

Dat eerste homocafé was Du Merlo aan de Amstel 14. De zaak was strategisch gelegen, vlakbij het urinoir onder de Munttoren, dat lange tijd een drukbezochte ontmoetingsplaats voor homo’s was. Du Merlo trok echter ook de aandacht van de zedenpolitie, die in 1934 de vergunningen van het café liet intrekken. Al gauw volgden nieuwe zaken die zich op een homopubliek richtten en sinds eind jaren zeventig nam hun aantal versneld toe. Een beschrijving hiervan geeft een eerste overzichtsartikel dat vorig jaar op deze website verscheen.

Het eerste homocafé was Du Merlo op Amstel 14, vlakbij het urinoir onder de Munttoren

Nader onderzoek

Sindsdien is nader onderzoek verricht om een zo compleet mogelijk overzicht van de homozaken langs de Amstel te krijgen. Nieuwe informatie is in de eerste plaats naar voren gekomen uit het homohorecaproject van het LHBT-archief IHLIA, waarbij advertenties, flyers en memorabilia uit heden en verleden worden verzameld. Dit leverde niet alleen mooi beeldmateriaal op, maar bracht ook diverse cafés aan het licht die in vergetelheid waren geraakt.

Nieuwe informatie

Aanvullende gegevens kwamen voorts uit het digitale krantenarchief Delpher en het archief van de Amsterdamse Kamer van Koophandel. Zo bleek bijvoorbeeld dat Ad van Besouw en Manfred Langer in 1976 hun Amstel Taveerne Club aan de Amstel 178 (tegenwoordig club YOLO) openden en dat de Monopole Taveerne aan de Amstel 60 (tegenwoordig Queers café) in 1978 een gay bar werd – op beide locaties bevindt zich dus al meer dan 40 jaar homohoreca. Het is daarom ook vanuit historisch oogpunt een verlies dat het Queers café in augustus noodgedwongen zijn deuren zal moeten sluiten.

In De Komedie (Amstel 100) stond de populaire lesbische zangeres Astrid Nijgh aan de bar

Enkele zaken waarvan het bestaan niet meer bekend was zijn Querelle en Eldorado aan de Amstel 50, café Amstel 102, Café Classic en Big Willy’s Bar aan de Amstel 102 en De Komedie aan de Amstel 100, waar de destijds populaire lesbische zangeres Astrid Nijgh nog aan de bar stond.  Om al deze bekende en onbekende cafés en clubs een beetje goed te kunnen plaatsen zijn ze nu overzichtelijk samengebracht op de onderstaande kaart:

Chez Manfred

Een van de populairste homobars uit het Amstelgebied was zonder twijfel Chez Manfred, dat in 1979 door Manfred Langer geopend werd. Nadat hij in september 1989 met zijn wereldberoemde discotheek iT begon, deed hij het café van de hand, dat vervolgens in maart 1990 door een nieuwe uitbater heropend werd. Opmerkelijk genoeg viel echter niet te achterhalen wanneer Chez Manfred precies gesloten werd.

Wel is bekend dat Chez Manfred werd opgevolgd door De Steeg, eveneens een homocafé met Hollandse meezingmuziek. De Steeg sloot begin 2001 waarna het volledig verbouwd werd en in april van dat jaar weer opende onder de naam Club ShowTime, of kortweg ST. Vermoedelijk hield deze zaak het niet heel lang vol, maar ook daar konden vooralsnog geen concrete gegevens over gevonden worden.

Rijke geschiedenis

Nu de gaycafés en -clubs langs de Amstel in kaart zijn gebracht valt vooral op hoe hoog de concentratie van homohoreca hier was. Sinds begin jaren tachtig bevonden zich hier maar liefst tien zaken vlak bij elkaar, met name doordat op de bestaande locaties steeds de ene homozaak de andere opvolgde. Sommigen bestonden slechts heel kort, maar andere hielden het tien, twintig of zelfs dertig jaar vol.

Net als elders in Amsterdam vond tussen 2010 en 2015 ook langs de Amstel een kaalslag plaats, maar hopelijk kunnen de nog resterende zaken des te meer op waarde worden geschat nu duidelijk is welke rijke geschiedenis de homohoreca in dit gebied heeft.

Coverfoto: Koninginnedag 2012 bij de homozaken langs de Amstel (foto: Peter Koop)

•••

Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?

Klik hier voor meer informatie!