Ik ben bij mijn familie in Frankrijk. En in Frankrijk synchroniseren ze op tv en in de bioscoop nog het liefst alle buitenlandse films en series na.
Op een avond hebben we gezellig naar ‘Ocean’s Eight’ zitten kijken. Ik zag Sandra Bullock die plotseling met een veel lagere stem dan gewoonlijk iets tegen Rihanna zeI die op haar beurt in een octaaf hoger “Ah oui, je m’appelle nine balls” antwoordde.
Vorige week vroeg mijn nichtje Nadine of ik mee wilde naar ‘Bohemian Rhapsody’. Ik had hem nog niet gezien. Wat ik wel had gezien was de berg van negatieve kritieken die over de film in de media verschenen was, waaronder het – in mijn ogen enigszins snobistische – commentaar van Nico Dijkshoorn over het niveau van de dialogen. (“Rock-‘n- roll uitgelegd aan Ome Arie en tante Bep”)
‘Grote levensthema’s worden in de film steeds handig opgelost,” schrijft Dijkshoorn. “Freddie Mercury telefoneert met zijn vrouw en ziet een trucker gebruikmaken van het openbaar toilet (ontluikende homoseksualiteit), Freddie hoest en kijkt verbaasd in zijn zakdoek (Freddie heeft aids), Freddies vader vraagt of de televisie aan mag om zijn zoon te zien optreden (vader is dus toch trots op zijn jongen).”
U begrijpt: ik twijfelde. Zou het niet meer een film zijn die ik – net als Ocean’s Eight – gewoon vanuit mijn luie stoel een keer op de televisie zou moeten bekijken?
“VO ou VF?” vroeg ik aan Nadine.
In de Franse filmindustrie zijn dat belangrijke afkortingen die respectievelijk staan voor “Version Originale” en voor “Version Française”. Vrijwel alle buitenlandse films worden hier én in de nagesynchroniseerde én in de originele versie (met Franse ondertiteling) aangeboden.
“VO draait niet meer,” antwoordde Nadine.
VF dus.
Heel de familie ging mee. Oud, jong, jong belegen en extra belegen. De zaal zat halfvol. De film begon.
Ik werd vrijwel meteen aangenaam verrast door het spel van Rami Malek. De zangstem van Mercury in de film is een mix van de stemmen van Malek, Mercury zelf en van zanger Marc Martel en is een knappe vondst geweest. Overtuigend genoeg.
Voor mij kwam het meest grappige moment die avond niet van de film zelf, maar van een dame uit de zaal die bij de scène dat Freddie Mercury en Jim Hutton elkaar vol op de mond zoenen een licht geschokt “oh” uit haar mond liet ontsnappen.
Oké, misschien dat de film geen Oscar krijgt voor beste script of voor beste regie maar wat maakt dat uit? Het kostte mij weinig moeite te genieten van de muziek van Queen, van de stem van Mercury, van Rami Malek en van het tijdsbeeld dat vaak door het gebruik van charmante details goed tot zijn recht kwam.
Na de film wilden de jongere Franse familieleden (en – oké – een verdwaalde oudere) van de familie alles weten over Queen, over het fenomeen Mercury, over aids, homoseksualiteit, biseksualiteit, de jaren tachtig en rock-‘n-roll.
Onder het babbelen dacht ik even aan Nico. Misschien dat hij de film ook eens in VF moet gaan kijken: in het Frans wordt elke filmdialoog als vanzelf aangenaam, zwoel en diepzinnig.
Ik keek naar mijn familie.
Ome Arie en tante Bep?
Welnee.
Maryvonne, Angelo, Lucie en Romain.
En een onbekende, gillende dame in de zaal.
Het was tenslotte ‘VF’, daar in die kleine filmzaal op het platteland van Zuidoost-Frankrijk.
Mijn familie is groot:
al wie een broer nodig heeft
mag zich melden
Amir bakt het brood
van het meel dat Aïcha heeft gezeefd
nadat stille Anna in de velden
de korenaren had geoogst
en daar het vondelingetje vond
dat reeds zo goed gitaarspelen kon,
liederen zong, het allerhoogst
en zachtjes vroeg: is er voor deze hongerige mond
nog ruimte onder jullie zon?
Mijn familie groeit:
al wie vader zoekt, of oom
mag binnentreden
Julietta stoeit opgewekt
met verf, ze wil het heden schilderen in de schaduw van de boom
Donkere Omar vertelt haar zowel toekomst als verleden.
Naïeve Valerie, zij jaagt op bessen
Vladimir verliest nooduitgang niet uit het oog en veegt de vloer
gemaakt van Li’s keramiek
Wolfgang dekt de tafel, slijpt wat messen
John slaat de tamboer
voor Ingmars gymnastiek
Amanda is als een godin zo mooi
Boris is als een heilige zo lief
Joris praat met een engel
Sabèr voert zijn gewonde duif in de kooi
Nina is onze hartendief
Kofi onze bengel
Mijn familie is nooit af:
al wie neef of zwager wenst
mag hier dwalen
en is hier ooit een leeg karaf
wordt eetlust ooit begrensd,
dan zal ik verhalen
over vader die naar zeeën wilde stromen
over moeder die langs wolken wilde zweven
over de ton en het tafellaken daarbuiten bij de stallen
over mijn familie die onuitputtelijk kan dromen
over leven
en stilstaat als ze regen en manna vanuit hemel naar aarde ziet vallen
Rick van der Made
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
Spanje is anders. Daar wordt ook heel veel nagesynchroniseerd maar het werkt anders. Om te beginnen zijn het vaak dezelfde stemmen. Maar dan zijn het ook Spanjaarden-Spanjaarden.
Ze zitten in een hokje met een microfoon. Maar komen niet in beeld natuurlijk. Dus middels de stem gaan ze dan overacteren. Extra hysterisch, of juist met hele diepe stem overdreven serieus. Of buitengemeen deskundig. Zodat je goed kunt horen dat, ondanks dat je ze niet ziet, ze qua acteerprestatie zeker niet onderdoen voor de acteur in beeld. In extremo zijn er ook films met bijvoorbeeld Eddy Murphy, die dan ineens de stem heeft van een Spaanse plattelandsboer (met waarschijnlijk een bakkie op na het melken) die hoorbaar het nog zeker veel humorischer kan vertellen.
Op de nieuwe spullen van tegenwoordig kun je ook vaak de ondertiteling aanzetten. Ook als de audio Spaans is. Handig om je Spaans te leren, denk je dan. Maar dan komt het. Degene die de ondertitels schrijft die mag niet in beeld, mag geen microfoon, maar enkel schrijven. Nu heb je in het Spaans de spreektaal, en de hogere grammatica (die overigens prachtig is). Wat doet de schrijver van de ondertitels dan? Die schrijft absoluut niet op wat er op dat moment gezegd wordt, maar maakt er hogere grammatica van. Om te laten zien dat hij/zij als schrijver nog veel beter kan acteren dan het beeld én het geluid samen. Om het beter uit te leggen, je kijkt naar een soap serie, en eronder staat dan hoe Louis Couperus het vroeger opgeschreven had kunnen hebben. Met alle ouderwetse vervoegingen en liefst zo veel mogelijk variaties in het rijke scala aan zekere en onzekere verleden en toekomstige tijden. (Er zijn ongeveer 21 tijden in de literaire Spaanse grammatica.)
Een hele leuke is dat er een tijd lang op TV originele versies van films werden uitgezonden. Met ondertitels. Om het volk een beetje in aanraking met het Engels te brengen. Daar zijn ze mee gestopt omdat teveel Spaanse kijkers de ondertitels niet konden volgen. Ja. Vind je het gek. Ik moet er al Llorca en Cervantes bijhalen om dat te kunnen lezen! Evenwel, straattaal op TV, dat is geen Spaanse optie. Dat is niet netjes op TV. Zelfs al wordt het letterlijk gezegd, dan schrijf je dat er niet zomaar onder.
Het enige wat de Spanjaarden in het algemeen dan wel weer voor hebben, als je het zo uitlegt zijn ze ook veel sneller bereid om hun nationale trots in te slikken dan de Fransen. Dan zijn ze ook wel weer heel lief.
Maar de TV kun je beter uit laten staan, en bij de bioscoop loop je beter door, in Spanje. Dat is om knettergek van te worden.