With Pride: tentoonstelling over 40 jaar lhbti strijd in Nederland

In 2018 bestaat IHLIA LGBT Heritage veertig jaar. Die kleine halve eeuw stond voor de lhbti-gemeenschap in Nederland in het teken van strijd voor verandering.Dit jubileum wordt feestelijk gevierd met de tentoonstelling With Pride, waarin de strijd voor lhbti-emancipatie van de afgelopen veertig jaar centraal staat. Van activisme tot burgerschap, van homofiel tot lhbti, van discriminatie tot wettelijke gelijkstelling.

Tekst: IHLIA

With Pride vertelt verhalen uit die veertig jaar. Het materiaal uit de IHLIA-collectie, aangevuld met foto’s van pioniers die er destijds bij waren, maakt de energie en sfeer van vier decennia strijd voelbaar. Opvallende of juist nog onbekende personen en gebeurtenissen brengen de turbulente geschiedenis tot leven. Aan de hand van verschillende thema’s wordt de bezoeker welkom geheten in een wereld van lesbische guerrilla’s, safe sex activisme, ‘wel homo zijn, maar niet homo doen’ en disco’s met acid house. With Pride maakt samen met de bezoeker de balans op: wat hebben die 40 jaar opgeleverd, en waar moeten we nog voor strijden?

Starting a movement

Het waren de lesbiennes die in Nederland in 1977 de lont in het kruitvat staken. In dit jaar vond in Amsterdam de eerste grote homodemonstratie plaats, georganiseerd door de Internationale Lesbische Alliantie. Tot die tijd demonstreerde de Nederlandse homobeweging nauwelijks. Het COC koos voor een meer diplomatieke strategie. Binnen de homobeweging vonden velen dat toen al veel te braaf. In de vrouwenbeweging, waarin lesbiennes een grote rol speelden, was met de baas-in-eigen-buik-demonstraties al ruime ervaring met thema’s uit de taboesfeer halen. Met een onverschrokken houding namen de activistische vrouwen daar het voortouw om seksuele vrijheid in Nederland af te dwingen.

Het waren de lesbiennes die in Nederland in 1977 de lont in het kruitvat staken.

Na de haatcampagne van de Amerikaanse antihomoactivist Anita Bryant, gingen de lesbiennes als eerste de barricades op. Andere radicale en politieke homogroepen sloten zich al snel bij de protesten aan. Er ontstonden nieuwe organisaties, archieven, bibliotheken en cafés die ieder op eigen wijze hun rechten en identiteit opeisten. De geest was uit de fles en de roze driehoek werd het symbool van trots.

Amsterdam, 1977

Remember

De aidsepidemie in de jaren ’80 eiste vele levens en was tegelijkertijd een dreun voor de nog prille homoacceptatie. Bij homomannen was de angst om aids te krijgen groot. In de samenleving waren veel vooroordelen, die veelal voortkomen uit de onwetendheid over wat aids precies was. Vooral jongeren met hiv en aids weigerden hun noodlot in stilte te accepteren. Het activisme van de jaren ‘70 werd door hen gretig voortgezet. Er ontstonden internationale actiegroepen die medicatie en behandeling van patiënten eisen. Voor eindeloos geklets is geen tijd: er staan levens op het spel.

Maar naast verdriet was er ook solidariteit. Onenigheid tussen personen en organisaties werd opzij gezet om de ziekte te leren beheersen. Anders dan in de VS was de homogemeenschap in Nederland zelf betrokken bij het beleid rondom de bestrijding van aids. Dit ‘roze netwerk’ gaf zelf voorlichting om stigmatisering en schaamte tegen te gaan. Seks, homoseksualiteit en de dood werden bespreekbaar gemaakt. Maar de levensreddende combinatietherapie die in 1996 beschikbaar kwam, was voor velen te laat.

Anders dan in de VS was de homogemeenschap in Nederland zelf betrokken bij het beleid rondom de bestrijding van aids.

Claiming rights

Geen gelijkheid zonder wetgeving. Waar homoseksualiteit tot eind jaren ‘60 nog grotendeels binnenskamers bleef, zijn gelijke rechten vandaag de dag grotendeels gerealiseerd. Toch: het is een proces van lange adem. In 1969 vond de eerste homodemonstratie plaats die zich richtte op veranderingen in de wet- en regelgeving in Nederland. Ook hier bleek vasthoudendheid nodig: het zou nog zeker 25 jaar duren voordat het verbod op discriminatie wettelijk werd vastgelegd in de Algemene wet gelijke behandeling.

Niet iedereen wilde of kon een politiek besluit afwachten. De gang naar de rechter was vaak een snellere manier om nieuwe regelgeving af te dwingen. Zo voerde de transgender-gemeenschap vanaf de jaren ‘70 een juridische strijd om geslachtsverandering op officiële documenten, zoals in paspoorten, te mogen vastleggen.

Demonstratie in Amsterdam – 1979

Celebrating life/party

Het Amsterdamse gay uitgaansleven was beroemd en berucht. Mede door de populaire clubscene kwam Amsterdam in de jaren ‘90 internationaal bekend te staan als Gay Capital. Het was een open wereld waarin alles kon en alles mocht. Vanaf de jaren ‘80 maakten kleinere cafés en dancings plaats voor grote discotheken. Flora Palace (later Club iT) was de eerste. Al snel volgden de Escape en de RoXY, waar de roemruchte ‘homo-avonden’ op woensdag een begrip waren. Vanuit het COC waren het de vrouwen die van oudsher de zaterdagavond claimden. Maar ook de Vivelavie-feesten, de fameuze Clitclub en de meer alternatieve danspartijen bij potten- en flikkerdiscotheek De Trut liepen als een trein.

Het gay-uitgaanscircuit in de jaren ‘90 groeide uit tot een walhalla, ook voor hetero- en biseksuelen.

Niet alleen de locaties brachten de bezoekers tot extase. Een motor achter een steeds meer uitdijend nachtleven werd gevormd door drugs, heel veel drugs. Onder het door aids ontstane motto ‘elke dag een feestje want morgen kan het afgelopen zijn’ groeide het gay-uitgaanscircuit in de jaren ‘90 uit tot een walhalla, ook voor hetero- en biseksuelen. Behalve de diversiteit, open sfeer en relatief lage prijzen bood de Amsterdamse uitgaansscene nog een praktisch voordeel: in het relatief kleine centrum lagen de meeste clubs en kroegen op loopafstand van elkaar.

Becoming Visible

‘Homo’ is anno 2018 nog steeds het meest gebruikte scheldwoord. In vergelijking met 1978 is er veel bereikt, maar ‘heteronormativiteit’ zit diep in het dna van de samenleving geworteld. Oftewel de alledaagse druk om heteroseksueel te zijn, én dat is na veertig jaar strijd nog altijd de realiteit. Daarnaast blijft het ‘Uit de kast’ komen een vraag om acceptatie van de maatschappij dat je niet hetero bent. Is het tijd voor een nieuwe emancipatiegolf?

En wat te denken van de Gay Pride? Amsterdam staat in augustus één week in teken van het niet hoeven aanpassen. Maar in tegenstelling tot de demonstraties uit de jaren zeventig en tachtig  is er steeds minder opstand en vindt er flinke commercialiseringsslag plaats. Dit is ook terug te zien in de reclameposters met zoenende homo’s en halfblote lesbiennes. Is deze commercialisering nu winst of verlies?

40 jaar

Na veertig jaar lhbti-strijd kunnen we stellen: activisme heeft ons ver gebracht. En kan ons nog altijd verder brengen. De beweging tegen homodiscriminatie maakt tegenwoordig deel uit van een breder en mondiaal offensief, van een gezamenlijke strijd tegen racisme, seksisme en homofobie. Een strijd tegen onderdrukking op alle vlakken. De Women’s Marches zijn een recent voorbeeld van hedendaags verzet. De protestmarsen dragen een belangrijke boodschap uit: het is, zeker nu wereldwijd sommige politieke leiders zich ongegeneerd tegen minderheden keren, opnieuw tijd voor actie.

De verworvenheden die we danken aan de roze helden van toen moeten we niet als vanzelfsprekend zien. Het IHLIA archief biedt een reflectie op een opstandig verleden en roept op om – With Pride – opstandig te blijven.

 Lees meer op de website van IHLIA.

•••

Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?

Klik hier voor meer informatie!

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.