Ontroerende en aangrijpende verhalen van ouderen vastleggen en doorgeven, dat doet schrijfster en fotografe Eveline van de Putte het liefst. “Mijn boeken zijn een verlengstuk van de thema’s die ik zelf belangrijk vind, zoals diversiteit en emancipatie. Ik wil een gezicht en een stem geven aan de mensen waar we vaak aan voorbij lopen.” Met haar Tour d’Amour trekt ze door Nederland en Vlaanderen om de beeldvorming rond roze ouderen te veranderen. En op 24 mei wordt haar achtste boek gelanceerd, tijdens het symposium Nieuwe Namen, transgenderouderen in beeld.
Tekst: Agnes Jansen
Eveline van de Putte werkte lange tijd als ouderenadviseur en trainer. Toen haar Surinaamse vriendin voor langere tijd naar haar geboorteland vertrok, nam ze onbetaald verlof op om haar te vergezellen. In Suriname combineerde Eveline alles wat ze graag deed tot één project waarin fotograferen, schrijven, verhalen vertellen en werken met ouderen samenviel. Ze interviewde 20 ouderen uit verschillende bevolkingsgroepen en maakte daar een boek van: Fosten Tori. Levensverhalen van ouderen in Suriname. Eveline: “Luisteren naar de verhalen van mensen die de basis hebben gelegd voor de samenleving die we nu hebben, dat bleek erg interessant.” En zo werd de kiem gelegd voor een aantal andere boeken over ouderen: Krachtig 80!, Van Ver en Stormachtig Stil, levensverhalen van roze ouderen
“Roze ouderen zijn de pioniers en de grondleggers van de vrijheden die wij nu hebben.”
Tour d’amour
Sinds haar boek Stormachtig Stil in 2013 uitkwam, toert ze door Nederland en sinds kort door Vlaanderen. “Deze Tour d’Amour is niet alleen een eerbetoon aan roze ouderen,” vertelt Eveline. “Het is ook een eyeopener voor personeel en vrijwilligers die op de een of andere manier nooit bij deze groep stilstaan. Roze ouderen zijn de pioniers en de grondleggers van de vrijheden die wij nu hebben. In zorginstellingen, bibliotheken, bij hogescholen of ouderenbonden ga ik met het publiek in gesprek. En vaak gaat er ook een roze oudere mee, die zijn of haar verhaal vertelt, dat is altijd heel aangrijpend. We vertellen anekdotes en ik lees voor uit het boek. Bij zorginstellingen krijg ik dan vaak te horen: ‘roze ouderen, die wonen hier niet’. Terwijl die er natuurlijk wel zijn, maar er blijkbaar niet openlijk voor uitkomen. En als het om transgenderouderen gaat, is de onwetendheid nog groter. ‘Transgenderouderen, zijn die er dan ook?’, krijg ik dan als reactie. In de media hebben ze vaak wel jonge transgenderpersonen gezien, maar blijkbaar denken ze dat er vroeger geen transgenderpersonen waren en nu dus ook niet in hun verzorgingstehuis.”
Ik ben de enige
Uit de levensverhalen van transgenderouderen komt naar voren dat ze er in hun jeugd alleen voorstonden. Eveline: “Er was geen informatie, er waren geen belangengroepen dus de meesten hadden het idee dat ze de enige waren. Het was vaak een kwestie van ‘stiekem het jurkje van mijn zus aantrekken’, of steeds het gevoel hebben in een verkeerd toneelstuk te zitten.” Transgenderpersonen uit die tijd zijn soms tegen beter weten in getrouwd, in de hoop dat hun gevoelens dan zouden verdwijnen. En soms ging het ook weg, even dan, omdat er kinderen kwamen en ze druk waren met het leven in een jong gezin. Maar later kwam het gevoel natuurlijk toch weer terug.”
“Uit de levensverhalen van transgenderouderen komt naar voren dat ze er in hun jeugd alleen voorstonden.”
Open blik
Eveline hoopt dat mensen wat vaker vanuit interesse en nieuwsgierigheid naar de ander kijken. “Magda, de roze oudere die met mij op tour gaat, heeft daar een mooi gedicht over geschreven. Als kind ging ze in de bus naast Josephine zitten; met de ogen van een kind beschrijft ze Josephine ‘die heel groot is’. En dan zegt zij tegen Josephine: maar wat heb je een lage stem. Josephine rommelt in haar handtasje en ze kijken samen naar de lippenstift die ze eruit haalt. Wat Magda bij blijft is dat Josephine heel aardig is; van transgenderpersonen of travestie had ze nog nooit gehoord. Thuis vertelt ze over Josephine tegen haar vader. Die is kwaad en zegt: ‘Het is een slecht mens, was je handen, spoel je mond!’ Dat is natuurlijk 75 jaar geleden, maar het is Magda altijd bijgebleven.” Gelukkig is de tijd inmiddels veranderd, maar ook Eveline krijgt nog steeds vreemde opmerkingen als ze vertelt over haar interviews met transgenderouderen. “Ook zie ik dat sommige mensen in verwarring raken als ze een transgenderpersoon tegenkomen. Ze stoten elkaar aan: is het nou een man of een vrouw? Het is een mens, denk ik dan, en kijk daar dan ook naar met een open blik! Dat hokjesdenken, daar moeten we vanaf.”
Campingroddels
Voor de ouderen ligt de periode van transitie soms ver achter ze. Toch kunnen ze daar op onverwachte momenten weer mee geconfronteerd worden. Zo interviewde Eveline een dame van ruim tachtig jaar oud, die jarenlang met veel plezier op een camping had gestaan met haar partner. Toen ze aan het opruimen waren, kwam de buurman een praatje maken. Hij biechtte op dat er eigenlijk al die jaren achter haar rug om dingen waren gezegd die met haar transitie te maken hadden. Eveline: ”Op dat moment zakte ze door de grond. Ze had nooit gemerkt dat er op die manier over haar gesproken werd: ‘Alsof je er nooit vanaf komt. Alsof alles wat je in je leven hebt gedaan en voor de maatschappij hebt betekend, in één keer geresumeerd wordt tot dat ene stukje van je identiteit’.”
Nieuwe namen
Eveline’s nieuwste boek, Nieuwe Namen, levensverhalen van transgender ouderen is afgelopen donderdag 24 mei gelanceerd, tijdens een symposium van onder andere IDEM Rotterdam en RADAR en Roze 50+. “Al mijn vorige boekpresentaties waren feestelijke gebeurtenissen in Den Haag”, vertelt ze. “Maar dit keer wilde ik iets anders. Het onderwerp vroeg naar mijn idee om meer aandacht en een groter publiek. Zo kwam het idee van een symposium over transgenderouderen. Goede sprekers, muziek en boekpresentatie ineen: een goede plek om het boek te lanceren en in te bedden. Rotterdam draagt mijn projecten vaak een warm hart toe en met RADAR en IDEM had ik al eerder samengewerkt in het Love=Love-project van Roze 50+. En zo was de keus snel gemaakt. Met elkaar hebben we een dijk van een programma neergezet!”
Boek: Nieuwe Namen, levensverhalen van transgender ouderen
Dit interview verscheen eerder bij IDEM Rotterdam.