Op 4 mei om 20.00 uur precies worden de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en daarna herdacht. Niet alleen op de Dam, maar ook bij het Homomonument en bij het herdenkingsmonument in Osdorp. Tijdens die laatste herdenking wordt stilgestaan bij de roze verzetstrijders Willem Arondeus en Frieda Belinfante.
Tekst: Paul Hofman
In Duitsland was homoseksualiteit sinds 1871 verboden. Tussen 1933 en 1944, de jaren van het nazi-regime, werden ongeveer 60.000 homoseksuelen veroordeeld. Ze kwamen terecht in concentratiekampen waar ze gedwongen werden een roze driehoek te dragen. Het is onbekend hoeveel van hen stierven.
Roze in Verzet
Dichter bij huis was homoseksualiteit ook een taboe. Talloze homo’s werden vervolgd. Onlangs kwam een aantal LHBT-ers met het idee hier aandacht aan te besteden. Zij richten een stichting op met de naam: ‘Roze in verzet’. De Gaykrant had een gesprek met enkele bestuursleden. Gerrit Reijnen, Marjolein Houweling en Herman Morssink laten hun licht schijnen over de kleur roze in het verzet.
“Homo’s waren niet gewenst”
Hoe ontstond het idee?
Marjolein brandt los: “Onze stichting richt zich op beeldvorming en zichtbaarheid van en rond verzetshelden met een homoseksuele oriëntatie, waarbij we onze focus leggen op de Tweede Wereldoorlog. In elk geval afwijkend van de heteronorm. Niet iedereen benoemde zichzelf destijds als homo terwijl je in deze tijd sociale en seksuele voorkeur wel zo zou benoemen.”
Gerrit vult aan: “Wij willen deze mensen recht doen. Het waren jonge mensen die een grote verantwoordelijkheid op zich namen. En na de oorlog moesten ze als het ware opnieuw onderduiken. Frappant genoeg was homo-onderdrukking na de oorlog groter dan tijdens. Kennelijk lag en ligt het nog steeds gevoelig homoseksuele mannen en vrouwen als held en als lichtend voorbeeld te zien voor alle mensen.”
Willem Arondeus (1894-1943) was kunstenaar en auteur. Hij was tijdens zijn leven openlijk homoseksueel. Hij was samen met Frieda Belinfante betrokken bij een van de grootste verzetsacties tijdens de Tweede Wereldoorlog: de aanslag op het Amsterdamse Bevolkingsregister. Arondeus werd gefusilleerd, Belinfante dook onder en bouwde gedesillusioneerd een nieuw bestaan in Amerika op.
Weinig aandacht
Vanuit bestaande organisaties is er niet of nauwelijks aandacht voor de rol van LHBT-ers in het verzet. Nadat kunstenaar Herman Morssink eerder een portrettenreeks van overzeese verzetshelden had gemaakt, kwamen enkele LHBT-ers op het idee hem te vragen voor een reeks met homoseksuele en lesbische verzetshelden. De portretten van Willem Arondeus en Frieda Belinfante waren zijn eerste. “Ze maakten veel emoties los. Een schilderij is zo persoonlijk en vertelt een eigen verhaal. Het gaat er echt om iemand een gezicht te geven.” Onlangs werden de schilderijen onthuld in het Verzetsmuseum. “Iedereen was diep geraakt. Het voelde als een historisch moment, zegt Marjolein zachtjes. “Er is geschiedenis geschreven zei een man.”
Waarom kregen homoseksuele vrouwen en mannen die actief waren in het verzet, na de oorlog zo weinig aandacht? Gerrit: “Theo van der Meer en Judith Schuyf, wetenschappers, hebben elk goed doorwrochten onderzoek gedaan naar verschillende facetten van de rol van homoseksuelen in en rond de Tweede Wereldoorlog. Die verschillende onderzoeken leveren een intrigerend beeld op. Van de tijd, van de houding ten opzichte van homo’s en van homo’s zelf.”
“Na de oorlog moesten ze weer onderduiken. Dat is zo wrang”
Schokkende beelden
“In 1971 werd bij de nationale Dodenherdenking op de Dam een poging ondernomen om homoseksuelen te eren en te gedenken. Dat werd toen ruw de kop ingedrukt. Schokkend als die beelden van toen terugziet.” aldus een verontwaardigde Marjolein. Zestien mensen werden toen opgepakt.” Ze waren niet gewenst, zo blijkt uit het Amsterdamse politie-archief. “Wrang als je bedenkt dat mensen die in het verzet zaten en voor onze vrijheid streden, na de oorlog zelf weer het slachtoffer van onderdrukking en discriminatie werden.”
Dan vervolgt Marjolein: “We hebben nu een prachtig homomonument maar daarmee hebben die dappere mannen en vrouwen nog geen gezicht, geen persoonlijk verhaal. Dat willen we nu bereiken met de schilderijenreeks, aangevuld met theatervoorstellingen en educatieve programma’s. “
Op dit moment zoekt de in oprichting zijnde stichting contact met mensen om ideeën verder uit te bouwen.
Contact:
Josee Rothuizen: joseerothuizen@gmail.com
Marjolein Houweling: mhouweling@euronet.nl
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
2 thoughts on “Roze in Verzet: “We geven mensen een gezicht””